Lợi ích của điều trị ARV đối với bệnh nhân HIV

Việc điều trị sớm ARV không chỉ dự phòng mà còn làm giảm tỷ lệ các nhiễm khuẩn cơ hội, giảm tử vong những bệnh liên quan đến HIV/AIDS. Chúng ta đều biết, ở người nhiễm HIV thì nhiễm khuẩn cơ hội làm cho bệnh trầm trọng hơn và bệnh nhân tử vong thường là do các bệnh nhiễm khuẩn cơ hội này.
Không điều trị kịp thời sẽ sớm tử vong

Hiện nay, có nhiều loại thuốc điều trị ức chế sự phát triển và nhân lên của virus HIV trong tế bào cơ thể người thuộc 1 trong 4 nhóm: Ức chế hòa màng, ức chế men sao chép ngược, ức chế tái tổ hợp vào nhân tế bào cơ thể người, ức chế men protease.

Tác dụng ức chế virus HIV là sẽ làm giảm số lượng virus trong cơ thể, giảm sự xâm nhập, phá hủy các tế bào miễn dịch của cơ thể, giúp hệ thống miễn dịch của cơ thể dần hồi phục, có khả năng chống đỡ lại các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể. Một số thuốc hiện đang được sử dụng tại nước ta là: Zidovudin (AZT), Lamivudin (3TC), Tenofovir (TDF), Abacavir (ABC), Didanosin (ddI), Nevirapin (NVP), Effavirenz (EFV), Lopinavir/ritonavir (LPV/r). “Riêng thuốc Stavudin (d4T) dùng từ trước tới nay, hiện đang trên lộ trình loại bỏ ra khỏi các phác đồ điều trị do các tác dụng phụ lâu dài không hồi phục”, Th.s Lâm cho biết.

Theo tìm hiểu của phóng viên, nhiều nghiên cứu và thực tiễn đã chứng minh các bệnh nhiễm trùng cơ hội có liên quan chặt chẽ với mức độ suy giảm miễn dịch của cơ thể: Suy giảm miễn dịch càng nặng thì càng có nguy cơ mắc nhiều bệnh nhiễm trùng cơ hội khác nhau. Không chỉ mắc một bệnh nhiễm trùng cơ hội mà có thể mắc cùng lúc nhiều bệnh.

Trong số các nhiễm trùng cơ hội đó, có những nhiễm trùng cơ hội nặng, tổn thương các cơ quan quan trọng của cơ thể như: Hệ thống thần kinh, hệ thống hô hấp, các đợt viêm gan bùng phát cấp tính và nặng, viêm gan mạn tính, xơ gan, ung thư gan… Nếu không được chẩn đoán, điều trị kịp thời sẽ dẫn tới tử vong.

Thực tế ở nước ta cũng cho thấy, khi triển khai tăng cường hệ thống điều trị, số lượng bệnh nhân tử vong giảm đi rất rõ rệt. Năm 2007 - 2008 có 7.000 - 8.000 bệnh nhân tử vong/năm, đến năm 2010 - 2011 giảm xuống còn 1.700 - 1.800 bệnh nhân tử vong/năm. 6 tháng đầu năm 2012 còn 600 bệnh nhân tử vong.

Bệnh nhân HIV cần điều trị ARV sớm

Nhiễm HIV/AIDS do virus gây suy giảm miễn dịch ở người - HIV (Human Immunodeficiency Virus) với đặc điểm hệ thống miễn dịch bị suy giảm dần theo thời gian dẫn tới hiện tượng cơ thể mất khả năng chống đỡ lại trước sự tấn công của các tác nhân gây bệnh như: vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng, bệnh lý khối u và ung thư. Nhiều cơ quan khác nhau của cơ thể như: Thần kinh, hô hấp, tim mạch, tiêu hoá, các màng, mắt, các nội tạng, da và niêm mạc, cơ quan sinh dục đều bị các bệnh lý khác nhau liên quan tới nhiễm HIV/AIDS.

Việc sớm tiếp cận điều trị bằng thuốc kháng virus ARV sẽ giúp bệnh nhân hồi phục được hệ thống miễn dịch, giảm nguy cơ mắc những bệnh nhiễm trùng cơ hội nguy hiểm kể trên, cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Đối với những quốc gia còn eo hẹp về nguồn lực như nước ta, trong thời gian trước những năm 2009, tiêu chuẩn bắt đầu điều trị bằng thuốc kháng virus khi bệnh nhân có số lượng tế bào miễn dịch CD4 dưới 200 tế bào/mm3. Trong Hướng dẫn Quốc gia về chẩn đoán, điều trị nhiễm HIV/AIDS ban hành ngày 19/8/2009, trên cơ sở xác định rõ hiệu quả của việc tiếp cận điều trị sớm bằng thuốc kháng virus ARV, Bộ Y tế đã hướng dẫn tiêu chuẩn bắt đầu điều trị ARV là khi bệnh nhân có CD4 dưới 350 tế bào/mm3 hoặc bệnh nhân nhiễm HIV chuyển sang AIDS giai đoạn 3 hoặc giai đoạn 4.

Đặc biệt, đối với những bệnh nhân bị đồng nhiễm viêm gan B với HIV thì việc tiếp cận sớm với điều trị bằng thuốc kháng virus ARV đồng thời có tác dụng điều trị ức chế virus viêm gan B như Tenofovir, Lamivudin sẽ ngăn chặn tiến triển của viêm gan B tới xơ gan và ung thư gan
Những phụ nữ nhiễm HIV mang thai cần được theo dõi, quản lý và điều trị bằng thuốc ARV nếu mẹ đủ tiêu chuẩn điều trị, hoặc điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con nếu mẹ chưa đủ tiêu chuẩn điều trị. Việc điều trị dự phòng cho mẹ, điều trị dự phòng cho trẻ sinh ra từ các bà mẹ nhiễm HIV có hiệu quả to lớn, làm giảm tỷ lệ trẻ nhiễm HIV do lây truyền từ mẹ sang con.

Phải dùng thuốc đều đặn suốt đời

Người có HIV khi đã sử dụng thuốc kháng virus ARV thì phải điều trị suốt đời và phải uống kết hợp từ 3 loại thuốc trở lên mới có tác dụng ức chế phát triển virus HIV lâu dài, tránh được hiện tượng virus HIV kháng lại thuốc. Phải uống thuốc đúng giờ, đều đặn hàng ngày và thực hiện chế độ ăn phù hợp với từng loại thuốc được sử dụng, tránh ảnh hưởng đến sự hấp thu của thuốc. Trong khi uống thuốc, không được sử dụng rượu bia để tránh xảy ra hiện tượng tăng nguy cơ gây độc tính đối với gan và thận. Tiếp cận sớm với điều trị ARV, sử dụng phác đồ đúng và tuân thủ điều trị tốt sẽ đảm bảo sự thành công, đem lại sức khỏe tốt cho bệnh nhân. Tiếp cận sớm với điều trị bằng thuốc ARV giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục lại hệ thống miễn dịch chống lại các tác nhân gây bệnh. Người bệnh phải tuân thủ điều trị tốt mới đảm bảo hiệu quả điều trị lâu dài, tránh thất bại điều trị, tránh xuất hiện virus HIV kháng thuốc.

Trong suốt quá trình điều trị, cần phải luôn thực hiện phòng tránh lây nhiễm HIV cho cộng đồng bằng việc không sử dụng chung bơm kim tiêm và luôn sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục. Thực hiện chế độ ăn uống hợp lý, đủ chất dinh dưỡng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tác phong làm việc khoa học, tập thể dục thể thao, tham gia các hoạt động xã hội…sẽ đem lại sức khỏe tốt cho bệnh nhân. Trong suốt quá trình điều trị bằng thuốc kháng virus ARV, cần thực hiện tốt lịch hẹn tái khám của bác sỹ. Cần giữ liên lạc thường xuyên với thầy thuốc trực tiếp theo dõi điều trị cho mình để thông báo kịp thời những diễn biến bất thường có thể xảy ra trong quá trình dùng thuốc.

Qua các nghiên cứu của nhiều quốc gia (HPTN 052) cho biết, nếu như điều trị sớm ARV cho những cặp bạn tình trái dấu (một người nhiễm dương tính với HIV và người kia âm tính với HIV - không nhiễm) sẽ làm giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV tới 96%. Còn nếu như điều trị sớm ARV cho những người nhiễm HIV sẽ giảm khả năng bị bệnh lao ở người nhiễm HIV tới 65%.
Lê Nguyễn Hà Trung (Theo Bộ Y tế)